Op zoek naar de geheimen van de tomaat

Wanneer je je je tanden zet in een lekkere sappige tomaat, krijg je naast een flinke dosis vitamines ook lycopeen binnen, een natuurlijk pigment waar de vrucht zijn rode kleur aan dankt. Onderzoeken laten zien dat dit stofje mogelijk het risico op welvaartziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten verkleint.

Om een duidelijker beeld te krijgen van de mogelijke gunstige effecten van lycopeen in de tomaat is nog meer onderzoek nodig. Want hoe weet je hoeveel lycopeen er in een trostomaat zit? En hoeveel tomaten moet je eten om echt een gezondheidseffect te krijgen?

Jara van den Bogaerde is Scientist Co-innovation bij BASF’s vegetable seeds business. Zij is via het topsectorproject ‘De Waarde(n) van Groenten en Fruit’ betrokken bij een onderzoek naar het lycopeengehalte in tomaten.

Wat is lycopeen eigenlijk?

Lycopeen is een fytonutriënt; een plantaardige stof die zorgt voor de rode kleur van de tomaat. Verschillende onderzoeken tonen aan dat het eten van groenten en fruit die lycopeen bevatten mogelijk een gunstig effect heeft op de gezondheid. Het menselijk lichaam kan dit stofje niet zelf aanmaken, maar moet het halen uit plantaardige voeding.

Wat is er zo bijzonder aan dit stofje?

Lycopeen heeft zowel een anti-oxidant alsook een anti-inflammatoire werking in ons lichaam. In ons project doen we vooral onderzoek naar die anti-inflammatoire, oftewel de ontstekingsremmende werking van lycopeen. Continu hoge ontstekingswaarden in ons bloed, onder andere veroorzaakt door een ongezonde levensstijl, dragen bij aan de ontwikkeling van welvaartsziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Lycopeen uit tomaten kan mogelijk de ontstekingswaarden in ons bloed verlagen en daarmee het risico op het ontwikkelen van welvaartsziekten verkleinen. Interessant dus voor verder onderzoek!

Dus we moeten met z’n allen lekker veel tomaten gaan eten?

Het is duidelijk dat tomaten gezond zijn. Het exacte effect van lycopeen gaan we nu beter in beeld brengen. Er zijn heel veel factoren waar we in dit onderzoek rekening mee moeten houden. Het gehalte lycopeen kan in iedere type tomaat - van cherry- en trostomaat tot aan een vleestomaat - verschillen. En dan heb je binnen die soorten tomaten ook nog eens verschillende variëteiten, die ook allemaal weer een totaal ander lycopeengehalte kunnen bevatten. Om het nog ingewikkelder te maken, kan ook de manier waarop je een tomaat teelt, effect hebben op het lycopeengehalte.

Dat klinkt als een ingewikkelde puzzel. Met welk puzzelstukje start je?

De eerste stap is het bepalen hoeveel lycopeen er in de verschillende tomatentypes en -rassen zitten. Is het lycopeengehalte in een trostomaat bijvoorbeeld anders dan in een snacktomaat? We hebben als BASF acht verschillende rassen aangeleverd voor onderzoek en de eerste resultaten zijn veelbelovend: we zien echt verschillen in het gehalte lycopeen in de verschillende rassen en type tomaten.

Dat is mooi, maar wat kun je daar mee?

Als je weet welke soorten en rassen veel lycopeen bevatten, dan kan je met de teelt en/of veredeling kijken hoe je het lycopeengehaltewellicht nog verder kan verhogen. Door gericht te veredelen is het zelfs mogelijk om rassen te creëren die altijd een gewenste hoeveelheid lycopeen aanmaken. Een teler kan - met het juiste teeltprotocol - een product met een gegarandeerd hoog lycopeengehalte op de markt brengen. Dat betekent wel dat we nauwkeuring moeten kunnen meten hoe hoog het lycopeengehalte in het product is. Dat meten is het laatste onderdeel van het onderzoek.

Is het nu nog niet mogelijk om bijvoorbeeld het lycopeengehalte in een tomaat te meten?

Het meten kan nu al, maar dat is een kostbare aangelegenheid. Je moet dan samples opsturen naar een laboratorium en dan duurt het een paar weken voordat je de uitslag krijgt. Daarom willen we binnen dit project ook twee innovatieve meetmethodes ontwikkelen die efficiënter, sneller en goedkoper zijn en waarmee een teler zelf - ter plekke - kan controleren wat en hoeveel er in zijn product zit. We zijn aan het kijken wat er nu al mogelijk is, welke meetmethoden er zijn en hoe we die verder kunnen verbeteren. We willen binnen dit project ook een innovatief challengemodel ontwikkelen om juist die ontstekingsremmende effecten van groenten en fruit op een gemakkelijke manier te onderzoeken.

Wat is dat: een innovatief challengemodel?

Dit challenge model moet het mogelijk gaan maken om naar het hele plaatje van gezondheid te kijken, in plaats van naar één klein effect van één stof. We onderzoeken of er een oorzaak-verband relatie is tussen de inname van bepaalde voedingsstoffen en gezondheidseffecten. Als er straks een gevalideerd model is, kun je dat op verschillende soorten groente en fruit toepassen.

Waarom is dit onderzoek voor BASF belangrijk?

De tomaat behoort tot de meest geliefde (fruit)groenten in Nederland. De focus in de teelt lag lang op zoveel mogelijk opbrengst - in kilo’s - per vierkante meter, maar de consument draagt andere vraagstukken aan. De Nederlander wordt zich steeds bewuster van de invloed van voeding op de gezondheid en wil weten wat er in een product zit. Uit grote bevolkingsonderzoeken blijkt dat het eten van groenten en fruit positief kan bijdragen aan de gezondheid, maar het is voor bedrijven lastig om uit te leggen wat er precies in hun producten zit en waarom deze dus gezond zijn. Daar willen we met dit onderzoek verandering in brengen. Onze ambitie is om gezond eten aantrekkelijk en duurzaam te maken voor mens, partners en onze planeet. Dit onderzoek maakt onze ambitie tastbaarder en te realiseren. Het kan de consument ondersteunen bij het kiezen van een gezond eetpatroon.

Meer informatie

Meer informatie over het project en de partners is te vinden op de projectwebsite: www.waardenvangroentenenfruit.nl

Bron: Brightlands